پیمان دفاعی تازه میان پاکستان و عربستان سعودی نقطه عطفی خطرناک در معادلات امنیتی منطقه است. این توافق، با توجه به هم‌پوشانی منافع امنیتی و نظامی دو کشور، ایران را در موقعیتی بغرنج قرار می‌دهد؛ موقعیتی که از یک سو یادآور رقابت‌های ژئوپلیتیک دهه‌های گذشته است و از سوی دیگر نشان‌دهنده ضعف و انزوایی است که جمهوری اسلامی بر کشور تحمیل کرده است.
در دهه ۱۳۵۰، عربستان و پاکستان در آستانه امضای پیمانی مشابه بودند. ملک فیصل به دنبال آن بود که اسلام‌آباد را به متحد امنیتی خود بدل کند، اما زنده یاد محمدرضاشاه پهلوی با درک پیامدهای استراتژیک چنین ائتلافی، به‌سرعت وارد عمل شد. با دعوت ذوالفقار علی بوتو به تهران و گفت‌وگوهای مستقیم، شاه ایران مانع از شکل‌گیری این پیمان شد.
این اقدام پادشاه فقید ایران، توازن قوا در خلیج فارس و شبه‌قاره هند را به نفع ایران حفظ کرد و از قرار گرفتن کشور در محاصره امنیتی عربستان و پاکستان جلوگیری نمود. در واقع، قدرت ایران در آن دوره نه تنها در توان نظامی بلکه در دیپلماسی فعال و درایت رهبری بود که می‌دانست چگونه از تبدیل‌شدن ایران به مهره‌ای منفعل جلوگیری کند.
پیمان دفاعی جدید میان پاکستان و عربستان تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی ایران است و نشان می‌دهد که فقدان دیپلماسی هوشمندانه چه نتایج ویرانگری دارد. اگر در دهه ۱۳۵۰ ایران توانست با ابتکار عمل محمدرضاشاه پهلوی، از گرفتار شدن در چنین محاصره‌ای جلوگیری کند، امروز در سایه سیاست‌های ناکارآمد جمهوری اسلامی، کشور بار دیگر در معرض انزوای منطقه‌ای و تهدید امنیتی گسترده قرار گرفته است.
امضای پیمان دفاعی جدید بین اسلام‌آباد و ریاض، در شرایطی رخ می‌دهد که جمهوری اسلامی در اوج انزوا قرار دارد:
• در سطح منطقه‌ای: ایران با کشورهای عربی خلیج فارس روابطی شکننده دارد و حضور نظامی‌اش در عراق، سوریه و یمن بیش از آنکه دستاوردی باشد، باری سنگین و پرهزینه بر دوش کشور گذاشته است.
• در سطح بین‌المللی: تحریم‌های گسترده و سیاست‌های تقابلی موجب شده ایران نتواند هیچ ائتلاف مؤثر امنیتی و اقتصادی شکل دهد.
• در سطح داخلی: بحران مشروعیت و فشارهای اقتصادی توان کشور را برای مقابله با تهدیدات خارجی کاهش داده است.
این پیمان، حلقه‌ای امنیتی از شبه‌قاره هند تا خلیج فارس ایجاد می‌کند که عملاً ایران را در محاصره قرار می‌دهد. پاکستان با توان هسته‌ای و ارتش بزرگش و عربستان با منابع مالی و خریدهای عظیم تسلیحاتی، ترکیبی خطرناک برای امنیت ملی ایران می‌سازند.
پیامدهای استراتژیک برای ایران
- تشدید محاصره ژئوپلیتیک: ایران عملاً از شرق (پاکستان) و جنوب (عربستان و شورای همکاری خلیج فارس) در فشار امنیتی قرار می‌گیرد.
- افزایش رقابت تسلیحاتی: این پیمان احتمالاً به موج تازه‌ای از خریدهای نظامی عربستان و تقویت زیرساخت‌های دفاعی پاکستان منجر می‌شود.
- تضعیف موقعیت بازدارندگی ایران: در حالی که شاه فقید ایران توانست با دیپلماسی فعال مانع از چنین ائتلافی شود، جمهوری اسلامی به‌دلیل انزوای سیاسی هیچ ابزار مشابهی در اختیار ندارد.
- خطر تغییر موازنه در خلیج فارس: این پیمان می‌تواند پای قدرت‌های خارجی مانند آمریکا و چین را بیشتر به منطقه باز کند، در حالی که ایران بیش از پیش به حاشیه رانده می‌شود.
پیمان دفاعی جدید میان پاکستان و عربستان تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی ایران است و نشان می‌دهد که فقدان دیپلماسی هوشمندانه چه نتایج ویرانگری دارد. اگر در دهه ۱۳۵۰ ایران توانست با ابتکار عمل محمدرضاشاه پهلوی، از گرفتار شدن در چنین محاصره‌ای جلوگیری کند، امروز در سایه سیاست‌های ناکارآمد جمهوری اسلامی، کشور بار دیگر در معرض انزوای منطقه‌ای و تهدید امنیتی گسترده قرار گرفته است.
پاسخی بگذارید